Wat we weten

Het probleem van dakloosheid

Volgens cijfers van het CBS telt Nederland zo’n 26.000 daklozen, maar de werkelijke aantallen zijn naar verwachting vele malen hoger. Dakloosheid kent veel verschillende gezichten en niet iedereen kan gebruikmaken van de huidige opvangvoorzieningen. In veel gevallen moeten er aanvullende zorgbehoeften, zoals in de situatie van huiselijk geweld, verslavings-, psychische en/of schuldenproblematiek, aanwezig zijn om bijvoorbeeld in de crisis-, nacht- of winteropvang te mogen verblijven.

Het aantal dakloze jongeren met en zonder deze problematiek groeit al jaren, net zoals de groep mensen die na baanverlies of een echtscheiding dakloos wordt. Omdat zij in de huidige woningmarkt door de torenhoge huurprijzen en lange wachtlijsten geen woning kunnen vinden, worden zij noodgedwongen dakloos. Deze doelgroepen worden ook wel ‘economisch daklozen’ genoemd: een groeiende groep werkende mensen die geen woning hebben en geen beroep kunnen doen op de huidige opvangsystemen. Dit zijn mensen die noodgedwongen op de banken van vrienden of familie slapen, hun intrek nemen in een vakantiewoning of verblijven op een ongeschikte of onbewoonbare plek, zoals een auto, boot of kraakpand.

Dergelijke noodoplossingen, gecombineerd met korte verblijven in (nacht)opvangvoorzieningen, kunnen elkaar snel opvolgen en afwisselen. Hierdoor komt niet iedere ‘dakloze’ even goed in de statistieken terecht.

Druk op voorzieningen

Overheden, gemeenten, instanties en organisaties die zich bezighouden met dakloosheid kunnen niet voldoen aan de grote vraag naar opvangplekken. Maatschappelijke opvangvoorzieningen zitten overvol en de doorstroom naar particuliere woningen stagneert. De roep om extra bedden is groot. Wanneer snelle opschaling binnen een periode nodig is, gebeurt dit vaak onder grote tijdsdruk. Omdat de tijdsdruk vaak hoog is en er te weinig geschikte tijdelijke locaties zijn, wordt er gekozen voor oplossingen die niet ideaal en kostbaar zijn. Er worden bijvoorbeeld extra (stapel)bedden geplaatst op bestaande locaties, geïnvesteerd in het aanmaken van boekingssystemen om de bezetting te maximaliseren of er worden tijdelijk hotelkamers gebruikt om mensen te huisvesten.

Je eigen plek

Aan dakloosheid ontsnappen vraagt om rust en stabiliteit, maar crisis- en nachtopvangvoorzieningen bieden dit niet. Mensen kunnen er over het algemeen alleen ’s nachts terecht, wat betekent dat ze overdag weer op straat staan. Er is weinig privacy doordat er slaapzalen zijn met stapelbedden of hooguit dunne tussenwanden. Een vaste slaapplek met een deur die op slot kan maakt het mensen makkelijker om een woning te vinden en hun leven te organiseren. Vanuit een vaste verblijfsplaats kunnen banen worden behouden, is aanvullende zorg makkelijker te bieden en kan de gezondheid worden gewaarborgd. Zonder vaste verblijfplaats komen mensen eerder in een neerwaartse spiraal terecht (verlies van werk en sociale netwerken, toenemend risico op verslaving en onveilige situaties).

Nieuw type voorzieningen

Er is behoefte aan een nieuw type voorziening voor de urgente opvang van daklozen, met name voor daklozen die nu tussen wal en schip vallen. Tijdelijke voorzieningen in bestaand vastgoed of tijdelijk gebruik van grond kunnen hiervoor ruimte bieden. In Amsterdam staan veel kantoren leeg (soms al jarenlang), in afwachting van verbouwing, verkoop of sloop. Deze panden worden vaak niet benut omdat de indeling hen ongeschikt maakt als tijdelijke opvangvoorziening. Het ontwerp van de Noodcabines speelt hierop in.